Gleba obok wody i światła jest czynnikiem decydującym o rozwoju roślin. Trzeba o nią bardzo dbać, bo nawet najlepsza może wyjałowieć i przestać rodzić. W jaki sposób odżywiają się rośliny? Oczywiście za pomocą korzeni. Gdyby odkopać i dokładnie przyjrzeć się z bliska korzeniowi, można by dostrzec, jak niektóre jego odcinki pokryte są drobnymi i licznymi malutkimi wypustkami. Te wypustki to włośniki. To właśnie dzięki nim roślina pobiera wodę i rozpuszczalne w niej substancje mineralne. Odcinek korzenia z włośnikami to tzw. strefa włośnikowa. Stąd poprzez system wiązek przewodzących woda i substancje pokarmowe rozprowadzane są po całej roślinie. Masa systemu korzeniowego jest równa lub nawet przewyższa masę części nadziemnych rośliny.
Substancje pokarmowe, czyli wszystkie pierwiastki lub ich związki niezbędne do życia roślinie, pobierane są przez włośniki z tzw. roztworu glebowego. Tworzony jest on poprzez wodę i rozpuszczone w niej związki chemiczne. Ubytki substancji pokarmowych w roztworze glebowym spowodowane pobieraniem ich przez rośliny uzupełniane są najczęściej dzięki uwalnianiu zapasów z tzw. kompleksu sorbcyjnego, czyli "spiżarki roślin". Kompleks sorbcyjny tworzony jest przez najmniejsze cząsteczki budujące glebę. Mogą być one organiczne, mineralne lub mineralno-organiczne. Warto zauważyć, iż poprawne funkcjonowanie kompleksu sorbcyjnego wymaga obecności związków organicznych. Dlatego tak ważne jest systematyczne nawożenie organiczne gleby.
Gleba
Gleba składa się z trzech elementów: powietrza glebowego, wody i substancji stałych. Substancje stałe ze względu na ich rozmiary, a co za tym idzie i funkcje, możemy podzielić na:
- części szkieletowe- są to okruchy skal i minerałów o średnicy większej niż 1 mm;
- części ziemiste- w skład, których wchodzą: piasek, pył i ił.
Proporcje, w jakich te elementy występują w glebie, decydują o jej właściwościach. Jeśli będzie więcej piasku, gleba będzie lżejsza, bardziej przewiewna i mniejszy będzie jej kompleks sorbcyjny. Jeśli więcej będzie części ilastych, będziemy mieli do czynienia z glebą gliniastą, ciężką, wolnej od gleby piaszczystej nagrzewającą się na wiosnę o większym kompleksie sorbcyjnym. Warto wiedzieć, że rośliny mają różne wymagania glebowe. Dlatego też zależnie od rodzaju gleby należy dobierać gatunki uprawianych roślin. Także dawki nawozów i częstość nawożenia są uzależnione od rodzaju gleby. To samo jeśli chodzi o nawadnianie czy zabiegi pielęgnacyjne.
Dlatego też warto sprawdzić jaką glebę mamy w ogrodzie. Dobrze jest też, jeśli okaże się, że gleba nie jest najlepszej jakości, postarać się poprawić jej właściwości. Można to osiągnąć poprzez nawożenie kompostem, obornikiem, nawozami zielonymi lub innymi nawozami organicznymi. Także uprawa roślin motylkowych dobrze wpłynie na strukturę gleby.
Skład gleby można ustalić laboratoryjnie. Jest to jednak kosztowne. O wiele prościej można to ustalić w następujący sposób: w czasie przekopywania ogrodu trzeba wziąć garść ziemi z wierzchniej jej warstwy, nawilżyć ją i ulepić z niej kulkę. Jeżeli kulkę będzie można ulepić bez trudu, oznaczać to będzie, że w glebie jest wiele części pylistych i ilastych. Jeżeli jednak kulki nie da się ulepić oznacza to, że w glebie jest dużo części piaszczystych.
Obecność części ilastych można poznać po tym, czy ziemia jest "tłusta", czy też nie. Można to zaobserwować dobrze po nawilżeniu świeżej ziemi.
Gleby ilaste to idealne podłoże dla wielu roślin ogrodniczych
Poziomy gleby
Wierzchnią warstwę nazywamy warstwą orną, poziomem próchniczym lub poziomem akumulacji ogrodniczej. Czarną barwę nadają jej nagromadzone w niej związki organiczne. To właśnie w tej warstwie występuje najwięcej korzeni roślin i to właśnie z niej pobierana jest przez rośliny większość substancji odżywczych.
Leżąca pod poziomem próchniczym warstwa nazywana jest warstwą podorną. W zależności od zachodzącego w niej procesu różnie będzie nazywany ten poziom. Poziom brunatnienia, poziom iluwalny, poziom eluwialny.
Najgłębiej leżącym poziomem jest tzw. poziom skały macierzystej. Zwykle leży ona na głębokości 80-100 cm. To właśnie z materiału budującego ten poziom w wyniku procesów glebotwórczych powstały poziomy leżące wyżej.
Życie glebowe
Gleba cały czas pulsuje życiem. To właśnie dzięki organizmom glebowym resztki roślinne zmieniają się w próchnicę i składniki pokarmowe, to właśnie dzięki nim powstała gleba. Bez nich żadna roślina nie rosłaby w glebie. Są one po prostu niezbędne.
Polepszenie właściwości gleby
W zdecydowanej większości ogrodów przydomowych gleby są albo za lekkie, czyli zbyt piaszczyste, albo za ciężkie, czyli gliniaste.
W wypadku ziemi piaszczystej należy wzbogacić ją w drobniejsze części strukturalne. Robi się to dodając iłów lub ziemi gliniastej. Jest to jednak pracochłonny zabieg. Ważne jest też częste i obfite nawożenie kompostami i mulczowanie gleby. Wiele osób próbuje zamiast kompostu używać torfu. Jest to jednak błąd, gdyż inne są właściwości chemiczne i fizyczne kompostu i torfu. Torf nierozsądnie użyty może zakwasić glebę. Wyeliminowanie kompostu powoduje powstanie problemu resztek organicznych. Co z nimi robić? Oddawanie ich na śmieci byłoby wielkim marnotrawstwem. Kompost w przeciwieństwie do torfu, ma się za darmo. Kompost można stosować także na glebach ciężkich. Zaczyna się wtedy od dokładnego skopania ogrodu.Gliniaste, kleiste grudy należy od razu rozbijać łopatą i rozgarniać grabkami. Jest to bardzo ciężka praca, wykonuje się ją wolno, ale jest ona konieczna, jeżeli chce się mieć ogród z prawdziwego zdarzenia, przynoszący obfitość zdrowych i pięknych owoców, warzyw czy kwiatów.
Najlepiej rozpocząć ją późną jesienią po wystąpieniu pierwszych przymrozków. Ziemi one jeszcze nie zamrażają, a ułatwiają kopanie gliniastej gleby. Przede wszystkim powodują, że ziemia nie klei się go łopaty i nie tworzy olbrzymich brył. Stąd i łatwiej się kopie, i nie trzeba się męczyć z rozbijaniem grud.
Po skopaniu i rozdrobnieniu ziemi kończy się na razie całe przedsięwzięcie. Jego ciąg dalszy nastąpi aż na wiosnę. Jest to następny plus wybrania jesieni. Nie każdy bowiem ma tyle sił, aby wszystko zrobić na raz. Skopanej ziemi nie będzie szkodziło, w wręcz poprawi jej strukturę, przeleżenie do wiosny na mrozach. Wiosną skopaną i rozkruszoną ziemię miesza się z piaskiem i kompostem. Warto też dorzucić trochę wapnia. Gleby zbyt mokre należy zdrenować. Właściwości gleby można polepszyć nie tylko sposobami omówionymi wcześniej. Osiąga się to również poprzez systematycznie stosowanie nawozów zielonych. Nie jest to metoda pracochłonna, co jest jedną z jej zalet. Decydując się na stosowanie nawozów zielonych należy zdawać sobie sprawę, że na efekty ich stosowania czeka się kilka lat.
Kwasowość gleby
Ważnym elementem w każdej analizie gleby ogrodowej jest współczynnik pH. Jest to miara odczynu gleby. Jego wartość waha się od 1 do 14, choć w przypadku analiz gleb ogrodowych wyniki wahają się w węższym przedziale. Zwykle od 4,5 do 8,5. Odczynowi obojętnemu odpowiada pH równe 7. Jeżeli pH jest niższe oznacza to, że gleba ma odczyn kwaśny, jeżeli wyższe zasadowy. Gleby polskie w wyniku panujących u nas warunków klimatycznych, a ostatnio także w wyniku zanieczyszczeń środowiska ulegają zakwaszeniu. Jest to proces o tyle niebezpieczny, że powoduje zahamowanie pobieranie substancji pokarmowych przez rośliny oraz mogą w jego wyniku uwalniać się toksyczne dla roślin substancje. Zbytniemu zakwaszeniu można przeciwdziałać systematycznie nawożąc ogród wapniem, unikając nawozów fizjologicznie kwaśnych i nawożąc ziemię kompostem i obornikiem oraz stosując nawozy zielone.
Zakładanie ogrodu powinno się poprzedzić oddaniem do analizy próbek gleby z różnych jego części. Nie można bowiem dobrze uprawiać roślin, nie wiedząc dokładnie jakie warunki glebowe im się stwarza w ogrodzie.
Gleba cały czas pulsuje życiem. To właśnie dzięki organizmom glebowym resztki roślinne zmieniają się w próchnicę i składniki pokarmowe, to właśnie dzięki nim powstała gleba. Bez nich żadna roślina nie rosłaby w glebie. Są one po prostu niezbędne.
Polepszenie właściwości gleby
W zdecydowanej większości ogrodów przydomowych gleby są albo za lekkie, czyli zbyt piaszczyste, albo za ciężkie, czyli gliniaste.
W wypadku ziemi piaszczystej należy wzbogacić ją w drobniejsze części strukturalne. Robi się to dodając iłów lub ziemi gliniastej. Jest to jednak pracochłonny zabieg. Ważne jest też częste i obfite nawożenie kompostami i mulczowanie gleby. Wiele osób próbuje zamiast kompostu używać torfu. Jest to jednak błąd, gdyż inne są właściwości chemiczne i fizyczne kompostu i torfu. Torf nierozsądnie użyty może zakwasić glebę. Wyeliminowanie kompostu powoduje powstanie problemu resztek organicznych. Co z nimi robić? Oddawanie ich na śmieci byłoby wielkim marnotrawstwem. Kompost w przeciwieństwie do torfu, ma się za darmo. Kompost można stosować także na glebach ciężkich. Zaczyna się wtedy od dokładnego skopania ogrodu.Gliniaste, kleiste grudy należy od razu rozbijać łopatą i rozgarniać grabkami. Jest to bardzo ciężka praca, wykonuje się ją wolno, ale jest ona konieczna, jeżeli chce się mieć ogród z prawdziwego zdarzenia, przynoszący obfitość zdrowych i pięknych owoców, warzyw czy kwiatów.
Najlepiej rozpocząć ją późną jesienią po wystąpieniu pierwszych przymrozków. Ziemi one jeszcze nie zamrażają, a ułatwiają kopanie gliniastej gleby. Przede wszystkim powodują, że ziemia nie klei się go łopaty i nie tworzy olbrzymich brył. Stąd i łatwiej się kopie, i nie trzeba się męczyć z rozbijaniem grud.
Po skopaniu i rozdrobnieniu ziemi kończy się na razie całe przedsięwzięcie. Jego ciąg dalszy nastąpi aż na wiosnę. Jest to następny plus wybrania jesieni. Nie każdy bowiem ma tyle sił, aby wszystko zrobić na raz. Skopanej ziemi nie będzie szkodziło, w wręcz poprawi jej strukturę, przeleżenie do wiosny na mrozach. Wiosną skopaną i rozkruszoną ziemię miesza się z piaskiem i kompostem. Warto też dorzucić trochę wapnia. Gleby zbyt mokre należy zdrenować. Właściwości gleby można polepszyć nie tylko sposobami omówionymi wcześniej. Osiąga się to również poprzez systematycznie stosowanie nawozów zielonych. Nie jest to metoda pracochłonna, co jest jedną z jej zalet. Decydując się na stosowanie nawozów zielonych należy zdawać sobie sprawę, że na efekty ich stosowania czeka się kilka lat.
Kwasowość gleby
Ważnym elementem w każdej analizie gleby ogrodowej jest współczynnik pH. Jest to miara odczynu gleby. Jego wartość waha się od 1 do 14, choć w przypadku analiz gleb ogrodowych wyniki wahają się w węższym przedziale. Zwykle od 4,5 do 8,5. Odczynowi obojętnemu odpowiada pH równe 7. Jeżeli pH jest niższe oznacza to, że gleba ma odczyn kwaśny, jeżeli wyższe zasadowy. Gleby polskie w wyniku panujących u nas warunków klimatycznych, a ostatnio także w wyniku zanieczyszczeń środowiska ulegają zakwaszeniu. Jest to proces o tyle niebezpieczny, że powoduje zahamowanie pobieranie substancji pokarmowych przez rośliny oraz mogą w jego wyniku uwalniać się toksyczne dla roślin substancje. Zbytniemu zakwaszeniu można przeciwdziałać systematycznie nawożąc ogród wapniem, unikając nawozów fizjologicznie kwaśnych i nawożąc ziemię kompostem i obornikiem oraz stosując nawozy zielone.
Zakładanie ogrodu powinno się poprzedzić oddaniem do analizy próbek gleby z różnych jego części. Nie można bowiem dobrze uprawiać roślin, nie wiedząc dokładnie jakie warunki glebowe im się stwarza w ogrodzie.
